Zaltbommel

Stagiair SP-statenfractie Gelderland en student master Politiek & Parlement aan de Radboud Universiteit Nijmegen Ufuk Serik gaf donderdagavond 27 juni jl. een presentatie over zijn onderzoeksbevindingen. De afgelopen maanden heeft hij onderzoek verricht naar het spanningsveld op lokaal niveau tussen milieuwetgeving (BRZO (Besluit Risico's Zware Ongevallen) en participatie (omgevingswet) in Zaltbommel, waarbij BRZO-bedrijf Sachem als casus werd behandeld.

Het onderzoek is uitgevoerd op basis van een praktijkcasus rondom chemiebedrijf Sachem Europe BV en de onrust over (het gebrek aan) veiligheidsmaatregelen die bij een deel van de inwoners en politiek hoog op de agenda staan. Deze onrust gaat over veiligheid bij incidenten in de productie en het vervoer en eventuele risico’s van uitstoot en lekkage. Sachem B.V. heeft als doel gesteld om het contact met de lokale omwonenden en (politiek)bestuur vorm te geven. Tegelijkertijd is participatie daarbij een onderdeel van de (nieuwe) Omgevingswet waarbij het initiatief daarvoor bij bedrijven ligt. Het onderzoek geeft inzichten over het huidige participatietraject en bespreekt hoe inwoners hun grip hierop kunnen verbeteren. Daarbij is er ook aandacht om vanuit wetgeving te kijken naar het vergroten van draagvlak en participatie vanuit alle betrokken partners; Sachem, de Provincie Gelderland, de Gemeente Zaltbommel.

Ufuk deelde zijn resultaten tijdens een goedbezochte semi-openbare presentatie waarbij veel direct betrokkenen aanwezig waren. Enkele experts op het gebied van wetgeving waren aanwezig, inwoners die een rol bekleden in verschillende stichtingen die zich met veiligheid bezighouden, bezorgde inwoners en provinciale en lokale politici. Helaas was er niemand van het bedrijf zelf aanwezig.
De presentatie was een wisselwerking tussen het duiden van de contouren van het onderzoek (wie gesproken, waarover en wat zijn de doelstellingen en vragen) het vergelijken van de casus Zaltbommel met andere soortgelijke gevallen in het land, alsmede het direct bespreekbaar maken van de punten die hij tijdens het data verzamelen veel is tegengekomen. De experts op het gebied van wettelijke regelgeving konden daarbij vaak inspringen om (technische) zaken te onderschrijven. 

De casus Zaltbommel (Sachem) is in eerste instantie een situatie zoals die zich ook bij andere chemiebedrijven in Nederland voordoet. Dezelfde patronen zijn in Zaltbommel te herkennen, in het kader van milieuwetgeving zijn er (milieutechnisch) vraagtekens te zetten zijn bij het beleid van het BRZO-bedrijf. Daarbij worden o.a. niet de best beschikbare middelen en/of technieken ingezet op de veiligheid te maximaliseren. Ook is bekend dat er in het (recente) verleden sprake is geweest van interne (veiligheids)incidenten en/of onrechtmatige handelingen. De omgevingsdienst die een rol speelt in het toezicht houden en handhaven (ODRN) zijn niet robuust genoeg en beschikken over te weinig kennis en middelen.

In het kader van participatie is de houding van het bedrijf defensief te noemen. Er is weinig tot geen actieve informatieverstrekking danwel ruimte voor dialoog en overleg. Betrokken partijen zoals omwonenden, lokale overheid (gemeente, provincie, omgevingsdienst) en het bedrijf zelf komen niet tot elkaar. Inwoners zijn hierbij nauwelijks op de hoogte van de bedrijfsactiviteiten en de mogelijke risico's voor de (volks)gezondheid. Dit betreft vaak (ook in Zaltbommel) maar een kleine groep, die wel goed geïnformeerd is en zich uitspreekt en handelt om aan te geven wat zij willen (zien) en/of aanpakken. Vanuit de politiek is het patroon zichtbaar dat deze inwoners vaak niet bij de gemeenteraad of provinciale staten terecht kunnen en dat alleen partijen als de PVDD en SP daadwerkelijk bereikbaar en actief zijn.

Zaltbommel is buiten de genoemde aspecten die we ook bij andere casussen herkennen wel afwijkend op enkele andere punten. Bij de casus Sachem spelen namelijk ook onderwerpen rondom de externe veiligheid, brandveiligheid en crisisbeheersing een grote rol. De betrokken inwoners en het geschil is hierbij groter. Vaak is dit vooral een conflict over 'lucht en geur' overlast en consequenties maar in onze gemeente is dit breder gericht op de genoemde veiligheidskwesties. Hierdoor spelen veel actoren een rol, buiten de omgevingsdienst ODRN (dus niet de ODR!), de provincie Gelderland, de gemeente Zaltbommel (portefeuillehouder - Burgemeester) speelt ook de veiligheidsregio Gelderland-Zuid een rol (dit op basis van de wet veiligheidsregio's en de gemeentewet). Daarbij heeft het college B&W en de gemeenteraad van Zaltbommel nog een planologische taak op grond van de Omgevingswet. 

Al bij al zorgde de presentatie en het bespreken van de bevindingen voor veel helderheid, maar ook voor allerlei nieuwe (politieke) vragen. De input die de aanwezigen hebben gegeven zullen door Ufuk meegenomen worden in het afronden van zijn onderzoek. Hij verwacht eind augustus klaar te zijn en deelt t.z.t. ook graag het bijbehorende onderzoeksverslag.